เรื่องสั้นจากการทำงาน

เรื่อง อิสรภาพที่แสนเลือนลาง โดย นส.รัตติญา คงมาก ผอ.รพ.สต.ลิปะสะโง อ.หนองจิก จ.ปัตตานี ชีวิตที่เกิดมาของแต่ละคนไม่สามารถเลือกเกิดได้ นิราชินี ก็คืออีกคนหนึ่งที่ชีวิตที่เกิดมาโดยที่แม้กระทั่งตัวของเธอเองก็ยังไม่รู้ว่าวันหน้าข้างจะเป็นอย่างไร นี่คืออีกหนึ่งแรงบันดาลใจในการทำงานมี่เป็นมากกว่างานที่ต้องทำตามหน้าที่ในบทบาทของ ผอ.รพ.สต.หน้าใหม่กับพื้นที่ในเขตรับผิดชอบของตนเอง หลังจากที่ได้รับมอบหมายให้มาทำงานกับพื้นที่ใหม่ กับบทบาทใหม่จากเป็นผู้ที่ต้องได้รับการดูแลจากพี่ เป็นพี่ที่ต้องดูแลน้องๆ เหตุการณ์นี้มันเกิดขึ้นหลังจากวันที่ 20 กรกฎาคม พ.ศ.2553 กับการขับรถไปฉีดยาที่บ้านผู้ป่วยวัณโรคซึ่งเป็นทางผ่านกลับบ้านดังเช่นทุกวัน สังเกตเห็นมีหญิงสาวร่างเล็กซึ่งดูผิวเผินเหมือนผู้ชาย ซึ่งนั่งอยู่หน้าบ้านหลังถัดไปสัก 2 – 3 หลัง นึกในใจ “ เอ๊ะ! แปลกจังทำไมฝนตกแล้วยังไม่เข้าบ้านนะ” เลยตัดสินใจเดินไปทักทาย เข้าไปใกล้ แหม! ตั้งใจส่งยิ้มไปแต่ไกลก็ไม่เห็นสัญญาณตอบรับ นึกอีกที “ หรือสัญญาณขัดข้อง Network ล่มอะไรประมาณนั้น ” ยิ่งเดินไปใกล้ได้ยินเสียงคนร้องห้าม “บอมอๆนาตีดูลู ยอบอดอ เตาะแปแฮ” เป็นเสียงร้องห้ามภาษาถิ่นคือ “หมอๆคอยก่อน เขาปัญญาอ่อน ไม่เข้าใจหรอก” ที่น่าสลดและหดหู่ก็คือ มีโซ่ขนาดเท่ากับหัวแม่มือของผู้ชายคาดอยู่ที่เอวของเธอ และเธอผู้นี้คือ นิราชินี เป็นผู้พิการซ้ำซ้อนทางด้านสติปัญญา ร่างกายและผู้ป่วยจิตเวช อาศัยอยู่กับแม่ที่แก่มากแล้วที่ต้องรับภาระดูแลเธอมาเกือบทั้งชีวิตและอีกเวลาที่เหลือในชีวิตของหญิงชรา ตลอดเวลาของชีวิต 35 ปีที่ผ่านมาเธอใช้ชีวิตอย่างไร ชีวิตเป็นสิ่งที่หลายๆคนให้เป็นในสิ่งที่อยากให้เป็นได้ แต่ยังมีอีกกี่ชีวิตในพื้นที่เรานะที่เราสามารถช่วยเหลือเขาได้บ้างในบทบาทของนักจัดการสุขภาพ เรียกให้โก้แทนคำว่าหมออนามัย หลังจากวันนั้นประเด็นนิราชินีก็ค้างคาใจอยู่ วันหนึ่งพี่สาวคนเก่งนักจัดการสุขภาพตัวยงแบบหาที่จับอยาก ก็คุณปาริชาติ แก้วทองประคำ นี่แหละเป็นคนจุดประกายสานฝันที่ขาดๆเกินให้ลุล่วงไปได้ เริ่มจากการสำรวจข้อมูลและหาข้อตกลงในการจัดกลุ่มของบุคคลในพื้นที่ตำบลลิปะสะโงที่เข้าข่ายต้องได้รับการดูแลจากสังคมและภาคีเครือข่ายกับผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง โดยการจุดประเด็นแก่ท่านนายกฉัตรชัย เจะปอ สุดหล่อของเรา ชมไว้ก่อนเพื่องานราบรื่นจร้า และท่านปลัดอบต.สุดสวย และเป็นพี่สาวที่น่ารัก ทำอย่างไรดีที่จะให้คนกลุ่มนี้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นและรู้สึกถึงคุณค่าในตนเอง เลยเป็นที่มาของพันธมิตรภาคีเครือข่าย โดยมีเจ้าของเรื่องเช่นเราคือ รพ.สต.เป็นจ้าวภาพในการขับเคลื่อนและแรงผลักดันแบบสุดแรงเกิด ถ้าใครที่เคยออกแรงเข็นรถยนต์ที่หมดแบตเตอรี่อะไรประมาณนั้น สุดฤทธิ์จร้า หลังจากการคืนข้อมูลและภาคีเครือข่ายเห็นชอบทำให้ได้มาซึ่ง 46 คนที่เป็นเป้าหมาย ประกอบด้วย ผู้สูงอายุ ผู้พิการและผู้ป่วยเรื้อรังที่มีโรคซ้อนที่เราต้องให้การดูแลโดยกระตุ้นให้ชุมชนเห็นถึงปัญหากับการทำอย่างไรเพื่อให้เขาเหล่านี้ใช้ชีวิตอย่างไรให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นหรือมีความสุขตามอัตภาพของแต่ละบุคคล เมื่อเป้านิ่ง คนพร้อม ก็ลุยกันไปได้เลย ไปด้วยกันแบบเคียงบ่าเคียงไหล่ ใครบ้างเอ่ย นายกอบต.เดินนำหน้า ปลัดกับหมออนามัยเดินตามหลัง และทีมภาคีเครือข่าย อสม. สมาชิกอบต. กศนและอีกมากมายที่มีใจในการทำงาน เพราะตำบลลิปะสะโงเป็นที่เข้าใจกันว่ามีความพร้อมในด้านภาคีเครือข่ายทั้งภาครัฐและประชาชนไม่เป็นสองรองใคร เยี่ยมเยียนกันทุกหลัง บันไดพังก็ขึ้นไม่ห่วงว่าจะตก ตระเวนไปทั้งตำบล ครบทุกหลังตามประสาคนหาเรื่อง จนมาถึงบ้านเลขที 50/1 ม.4 บ้านท่ากูโบ ที่เจ้าของเรื่องที่จุดประเด็นให้เกิดสิ่งดีๆขึ้น “ผมไม่เคยรู้มาก่อนว่าเขาป่วยเป็นอะไร ขับรถผ่านไปก็เห็นถูกล่ามโซ่ทุกที ขอบคุณปลัดนิและหมอมากๆที่ทำให้ผมเห็นอีกด้านหนึ่งที่ต้องทำนอกเหนือจากโครงสร้างพื้นฐาน อีกด้านหนึ่งที่เราจะหลงลืมไม่ได้ ยังมีคนกลุ่มนี้ที่ต้องดูแลไม่ใช่เฉพาะตัวเขาเอง ญาติเราก็ต้องดูแล ขอบคุณจริงๆ”นี่คือคำพูดของนายกอบต.ลิปะสะโงหลังจากที่ได้ตระเวนไปจนทั่วทุกบ้านที่เป็นเป้าหมายของเรา สำหรับบทบาทนักจัดการสุขภาพแบบเรานี่เป็นก้าวแรกของเราในการอย่างก้าวเข้ามาในชีวิตของกลุ่มบุคคลเหล่านี้โดยนำเอาภาคีเครือข่ายมาบูรณาการงานเข้าด้วยกัน ทั้งทางด้านสุขภาพ การศึกษา อาชีพและโครงสร้างพื้นฐานที่มีเจ้าภาพแตกต่างกันไปตามบทบาทและหน้าที่ นี่จุดเริ่มต้นเท่านั้นเอง ก้าวอย่างต่อไปจะเป็นอย่างไร นิราชินีจะสามารถใช้ชีวิตแบบคนทั่วไปหรือไม่ ไม่มีใครตอบได้ แต่สิ่งที่ได้เกิดขึ้นคือแรงบันดาลใจและภาคีเครือข่ายเข้ามามีส่วนร่วมในระบบจัดการสุขภาพแบบองค์รวมตามบริบทของพื้นที่ ขอบคุณนิราชินี ที่จุดประกายความฝันให้เกิดขึ้น หวังว่าสักวันหนึ่งเธอจะคืนสู่สังคมรอบข้างได้อย่างมีความสุข อิสรภาพที่ขาดหายไปจากชีวิตจะคืนกลับมาถึงแม้ว่าจะแสนเลือนลางเต็มทีก็ตาม.